KURTULUŞA ERMEK
Bu konuşma Cuma günü yapıldı.
Konuşma tarihi: Hicrî 9 Recep 546, Milâdî 1151.
Bu sohbette; Tamahkar insan kime nedir?
Tamahkarın özellikleri nelerdir?
Günahlarda ısrar etmenin sonu nedir?
Allah'a tâat ve kulluğun mükafatı nedir?
Bir kalbin hem Allah'ı hem de fanileri sevmesi mümkün müdür?
Mârifetullah nedir?
Kulların elinde bulunana göz diken kimsenin sözü yağcılıktan öteye geçmez; dereceli konuşur, nabza göre şerbet verir. Onun için hakikî sebepleri görmek mümkün değildir. Onun konuşması özünden ayrılan kabuğa benzer. Yalnız dış görünüşü olur, içi de boş.
Ta-me-a طمع) Arap harflerine göre) kelimesindeki harflerin içi boştur. İşte, tamahkârın işi de öyledir; boştur.
Tı boştur. Mim boştur. Ayn boştur.
🌸
Ey Allah'ın kulları, sözlerimi tasdik ediniz; yapınız bunu, felah bulursunuz.
Denir ki:
“Doğrunun himmeti yücedir. Hiçbir sözcünün sözü, ona zarar vermez.”
Allah Teâlâ, işlerinde daima galiptir. Seni bir iş için kullanacaksa ona hazırlar. Karşısında duran kişiden hatalı, edep dışı bir söz çıkarsa onun cevabı doğruluk olmalı. Beni bulunduğunuz hâl konuşturuyor. Yalan hâliniz beni susturuyor. Ne kadar alırsanız o kadar satarım.
🌸
Ey evlat! Bilgi ağacın meyve vermiş olsaydı, sultanların kapısına koşmazdın; nefsin için bir sığınak ve onun kötü arzularını tatmin yolunu aramazdın. Zaman adamlarının kapılarını aşındırmazdın. İlim sahibi için halkın kapısına koşacak iki ayak yoktur.
Zâhid geçinen kimsenin ise, halktan dünyalık alacak iki eli yoktur. Allah'ı sevenin halka bakacak gözleri olmaz. Allah sevgisinde doğru olan kimsenin, bütün halk karşısına çıksa bakışları tat vermez; o, sevdiğinden gayri kimseye bakmaz.
O zâtın baş gözünde dünya büyümez. Âhiret ise, onun kalp gözüne büyük gelmez. Sır gözünde ise, Mevlâ'dan gayri büyük olamaz. Akıllı kimseler olunuz, siz hiçbir şey üzerinde değilsiniz. Çoğunuz zehirleyici kimselerin ve mâna âlemini öldüren kişilerin peşine düşer. Söz edenlerinizin çoğu ise dilden atar; kalbinden bir şey diyemez İçi bozuk adamın sesi dilden gelir; iman sahibinin sözü ise kalpten...
İman sahibinin kalbi, Yaratan'ın kapısında durur, sırrı ise ondan içeride... Kapıdan içeri girinceye kadar Hak kapısından ayrılmaz.
🌸
Allah'a kasem ederim ki sen yalancısın; bütün işlerin yalan. Allah'a giden yolu bilmiyorsun; anlamıyorsun. Hangi hakla önder olmak istersin; gözlerin görmüyor, başkalarını nice götürmek istersin. Boş arzun, tabiî olan kötü arzuların ve nefsine uyman seni kör etti. Dünya sevgisi, riyaset sevgisi ve şehvet arzuları başını döndürdü; iyi olan hiçbir şeyi göremez oldun. Mademki isyan kalbine geçmedi, bana gel, çare bulayım. Kalbini sararsa, hataları bırakamazsın, devam edersin, ısrar edersin. Hatalar üzerinde ısrar etmek hakikati inkâr ettirir, küfre düşersin.
Hakkın kelâmını dinlemek için, O'nun kulluğunda yerli olmalı. Musa Peygamber’in, Hak kelâmını işitmek için götürdüğü yetmiş kişinin hikâyesi malûmdur. Kavmi, Musa Peygamber’in Hak'la konuştuğuna inanmadı. Yerinde tahkik etmek üzere yetmiş kişi seçtiler. Hakk'ın kelâmını işitince bayılıp düştüler. Musa Peygamber tek başına kaldı. Hak Teâlâ onları ayılttığı zaman:
“Biz, Allah'ın kelâmını dinlemeye güçlü değiliz, yâ Musa! Sen aramızda vasıta ol!” dediler.
Musa Peygamber konuştu. Arada vasıta oldu. Hem onların sözlerini dinledi hem de Hakk'ın emrini onlara söyledi. Musa (a.s) kuvvetli imana, tam kulluğa ve Hakk'a karşı tâat sahibi olması hasebiyle o sözü dinlemeye kuvvet sahibi oldu. Hâlbuki onlar, imanlarının zafiyeti yüzünden o yüce kelâmı işitmediler. Tevrat vasıtasıyla geleni kabul edip emir ve yasaklarda itaat etmiş olsalardı, hatalı sözlerine cesaret edemez ve Allah'ın kelâmını işitebilirlerdi.
Ben, bütün yalancı, içi bozuk ve deccâl kılıklı kimselerin üzerine musallat olurum. Ben, bütün isyankârlara sataşırım. Onların en önde gideni şeytan, en sonraya kalanı ise fâsık kimsedir. Katî olarak bilinmelidir ki, bütün dalâlette kalan ve kaldığı yere ünleyen kimselere harp açarım. Bu işte kuvvet ve kudretim yok, ancak Âlî ve Azîm olan Allah'ın kuvveti ve kudreti ile yaparım. Ben iyi işin yardımcısıyım.
Nifak kalbine yer etti. İslâm’a, tevbeye ve riyayı kesmeye muhtaçsın. İçinde bulunduğum hâli deneyiniz; nereden geldiğini anlayınız. Bakınız, Allah'tan geliyorsa, durumum büyür ve yükselir, ayağa kalkar, iki ayaküstünde durur, kanatlanıp halkın üstünde uçar. Halkın bulunduğu evlere girer, onlar da gözleri ile görürler. Kalpleri ile anlarlar. Şayet bulunduğum hâl nefsimden geliyorsa üzülmeyin, yakında dağılır, atılır, küçülür ve uzaklaşır, parçalanır, kesilir, erir.
Çünkü Hak Teâlâ yalancıya bulunduğu hâl için kuvvet vermez. Münafıklara yardım etmez. Kötü yolda koşana bir şey vermez. Şükrü bırakana artık ihsan etmez. Her kim ki, nefsini nifak hâli ile konuşturur; ondan hayır gelmez. Onun nifak hâli ateş olur, dinini yakar.
Ey müridler! Sizlerle konuşurum; lâkin siz benden kaçarsınız ve dediklerimi yapmazsınız Bu ülkenin dışında ismim lâldir. Ben delilik alâmeti gösteririm, lâllik yaparım... Bilmez gibi gözükmek isterim; ama onlar benim için iyi olmaz. Beni kader size gönderdi. Bir ambar dibinde yatmakta idim; beni oradan çıkardı kürsüye oturttu. Yalancı olma. Sana iki kalp verilmedi. Sinen bir kalp taşır. O bir şeyle dolunca ikincisi sığmaz.
Allah, şöyle buyurur:
“Allah bir kişinin sine boşluğuna iki kalp yerleştirmedi.” (el-Ahzâb, 33/4)
Bir kalp ki hem Hakk’ı hem de halkı sever; o sıhhat bulamaz. Bir kalp ki, içinde hem dünya sevgisini hem de âhiret sevgisini tutmak ister, o da sağlık bulamaz.
Kalp, Hak sevgisi ile dolar, dış yüzünü halka yöneltirse, o olur. Halkın iyiliğini düşünerek merhamet için kalbin onlara yönelmesi, ülfet etmesi olabilir, caizdir. İnsan, bilgi kıtlığında yolunu sapıtır. Allah'ı bilmeyen ve O'na cahil olan, nifak yoluna sapar, gösteriş yapar. İlim sahibi bunları yapmaz.
Ahmak olan Allah'a isyan eder; aklı başında olan Hakk'a tâat kılar. Dünyayı toplamak için hırsa kapılan, gösteriş yapar. İçinde olanın gayrini gösterir. Hırsa kapılmayan, dünyalık emellerini kısan, onun yaptığını yapmaz; gösterişe kapılmaz. İçinde ne varsa onu gösterir.
İman sahibi, farzları eda ederek Hakk'a yaklaşır ve nafile yoluna girerek kendini sevdirir. Allah'ın öyle kulları vardır ki, önce farz ibadeti yaparlar, sonra, “Bu da bize farzdır. Çünkü o nafile ibadetleri yapmaya gücümüz var...
Sonuna kadar ibadetle uğraşmamız gerek, çünkü zamanımız bize onların yapılması gereğini bildirdi.” derler. Nafile diye bir şey bilmezler, hepsini yapmanın farz olduğunu bilip söylerler. Allah'ın sevgili kullarını uyandırıcı vardır; hata anında uyandırır. Muallimleri vardır; bilmediklerini onlardan öğrenirler. İlim vasıtalarını Hak Teâlâ onlara öğretir.
Peygamber (s.a.v) Efendimiz şöyle buyurur:
“İman sahibi bir dağ başında dahi olsa, Allah onun bilmediklerini öğretmek için, bir bilgin gönderir.”
🌸
Sâlih kişilerin sözlerini ezber edip kendi sözün gibi halka yutturma. O söz ancak bir emanettir. Emanete hıyanet etme. Emanet mal saklı tutulmaz. Elinde malın varsa harca, emanet şeyi kendine mal etme. Pamuk tarlanı elinle ek, elinle sula. Çalış, büyüt. Sonra bak, İplik yap, libas edip giy. Başkasının malı ile sevinme, gayrının libasını giyip böbürlenme. Sana ait olmayan bir sözün kendine ait olduğunu iddia edersen o büyük insanların gönlü kırılır, sana darılırlar. Yaptığın bir iş yoksa sözün de yok sayılır. Her şey yapılan işle ölçülür.
Allah, şöyle buyurur:
“Yaptığınız işlere göre cennete giriniz.” (en-Nahl, 16/32)
Hakk'a karşı marifet sahibi olmaya gayret ediniz. Marifet, Hak'la gizlilik âlemine geçmek sayılır. Ayrıca O'nun kader, kudret ve ilim âlemine ermek demektir.
Daha açık tâbirle, onun fiil tecellisi ve hükmü altında yokluğa geçmek sayılır. Sözlerine dikkat et. Kalbinde olan diline gelir. Dil, kalbin tercümanıdır; Kalp ki, karışıktır, sarf edilen söz, bazen iyi olur, bazen de kötü.
Hiçbir şeyi değiştirmeye gücün yetmez. Ama işler elinde olmadan değişir.
Kalbin sağ olmasına çabala. Kalbin karışık durumu geçerse, dil sağlam konuşur. Kalp, şirk gidince iyileşir. Şirke düşünce de halka uyar. Şekli değişir. Güzelliği gider. Dürüst yol alamaz; ayağı tökezler. Konuşulan sözleri alır, kendininmiş gibi satar; yalan söyler.
Kalpten konuşanların sözünü yalandan alır, kendininmiş gibi nefsini aldatır; sözünü yalan ederek konuşturur. Büyüklerin bir kısmı, kalpten konuşur. Bir kısmı da iç âlemine dalarak konuşur. Bazı şaşkınlar ise, nefsine, şeytanına ve şahsî arzularına uyarak konuşur. Allah'ım, bizi sana inananlardan eyle; münafık kılma.
🌸
Bir kişiyi sevmek, öbürüne de kızmakla karşılaşırsan, nefsine göre sevme ve onun arzusu ile kızma. Bunları yaparken tabiî arzunla yapma. Her iki hâli de kitaba -Kur'ân'a ve Sünnet’e arz et. Sevgi işine uyarlarsa sev; uymazlarsa dön. Yine kızmak için uyarlık gösterirlerse, uy; aksi hâlde hemen dön.
Şayet Kitap ve Sünnet’te bir hüküm bulamazsan, doğru zâtların kalbine yönel, onlara sor, hâlini öğren. Onların kalbine müracaat et; o kalpler doğrudur. Kalp iyi olursa, Allah'a en yakın olan olur. Kalp, Kitap ve Sünnet’le amel ederse Hakk'a yakın olur. Yakın olunca, iyiliğine ve kötülüğüne olan şeyleri öğrenir. Hak için ve Onun zâtından gayri şeyler için olanı öğrenir. Hakk'ı bâtılı beller. İmanlı olmanın ilk derecesinde bulunan kimsenin dahi bir nuru olunca, imanda derece alan ve sıddîk mertebesini bulan kimse için nasıl nur olmaz ve o nurla iyiyi kötüyü nasıl seçemez?
Peygamber (s.a.v) Efendimiz, iman sahibi için şöyle buyurur:
“İman sahibinin ferasetinden (bir şeyin özünü kavramasından) sakınınız; çünkü o, Allah'ın nuruyla bakar.”
Bu nur, Hak yakınlığını bulan irfan sahibinde bulunur. O nurla, Hakk'a yakınlık mertebesine bakar, görür. Ve kalbi cihetiyle Hakk'a nice yakınlığı olduğunu anlar. O irfan sahibi, meleklerin, nebilerin ruhlarını görür. Doğru kimselerin kalbi ona ayan olur.
Onların ruhî durumlarını sezer ve onların hâllerini, makamlarını bilir.
Bunların hepsi, kalbin safiyeti ve Hak tarafından verilen, süveyda (siyahçık) tâbir edilen bir noktadan ibaret kanla olur. O irfan sahibi Yaratan'ı ile sonsuz bir ferah içindedir. O irfan sahibi, bir vasıta olur, Hak'tan alır, halka dağıtır.
İman ve irfan sahiplerinden bir kısım vardır, kalpleri hikmet deryasıdır; dilleri onu halka aktarır. Onlardan bir zümre vardır, kalpleri ilim hazinesidir, dilleri peltek olur, halka laf edemez. Münafığın bütün bilgisi dilindedir; kalbi peltek olur, bir şey diyemez. İşte bu yüzdendir ki,
Peygamber (s.a.v) Efendimiz şöyle buyurur:
“Ümmetim için en korktuğum şey, dili bilgin, içi bozuk (münafık) olmaktır.”
Hiçbir şey seni aldatmasın. Allah, dilediği işi yapar. O'nun yapacağı işe bak ve hâline ağla. Bazı sâlih kimselerden nakil olunduğuna göre; bir sâlih kişi arkadaşını ziyarete gitmiş ve şöyle demiş:
“Kardeş, yaklaş da hâlimize ağlayalım. Hak bizim için neler düşünüyor ve neler biliyoruz?”
Bu, irfan sahibi bir zât tarafından anlatılmıştır. İrfan sahibi bir zâtın hâlini anlatırken bir arif de şöyle der:
Biri vardı.
Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in şu hadîs-i şerifini okur, ağlardı:
“Sizden biriniz cennet ehlinin yaptığı işi yapar. Cennetle arasında yarım kol kalır, şekavet hâli yetişir; onu cehennem ehli eder. Ve sizden biriniz, cehennem ehli işini yapar, saadet hâli yetişir, bulunduğu hâlden onu kurtarır, cennet ehli eyler.”
Bazı sâlih kullara şöyle bir soru vaki oldu:
“Rabb’ini görebiliyor musun?”
Buna karşılık o da şu cevabı verdi:
“Görmesem yerimde duramam.”
Sonra biri:
“Onu nasıl görüyorsun?” diye sordu. Cevap olarak şunu dedi:
“Kul halkı kalbinden atar, Hakk’ın zâtından gayri şey kalmazsa dilediği gibi O'na yakın olur. Başkaları zahir gözü ile nasıl görüyorsa, o da bâtın gözün ile öylesine görür. Peygamber (s.a.v) Efendimiz Mi'rac gecesi onu nasıl gördüyse o da öyle görür. Bir kul uykuda kendini nasıl görüp konuşuyorsa o kul da Yaratan'ını öyle görebilir. O kulun kalbi ayık olarak. Kelâm sıfatı tecellisine erer ve konuşur. O kul varlık gözünü kapatınca aynen O'nu görür. Bu görüş şüpheden beridir, zahirde nasıl görülürse kalp âlemi ile de aynı görülür”
“Kul O'nu görür” sözüne bir başka mâna da verilebilir. Şöyle ki:
“O'nun yakınlığına erer; sıfat tecellisine mazhar olur, kerametini, fazlını, ihsanını, lütfunu görür. O'nun iyiliğini görür.” mânaları da verilebilir.
Bir kul, marifet âleminde hakikati bulunca, Hakk'a itham yollu görür veya göremez babından laflar sarf edemez. Bana ver, şuna verme, gibi laflar söyleyemez. O kul, varlığından fâni ve Hakk'ın zâtında müstağrak olur. Bu sebeple, anlatılan makama eren biri şöyle demiş:
“İstek benim neme? Ben, O'nun kölesiyim. Bir köle için efendisine arzusu ne olabilir ki?”
Biri, köle aldı. O köle din ehli ve sâlih bir kişi idi. Eve götürünce efendi ile kölesi arasında şu konuşma geçti:
“Hangi yemekleri istersin?”
“Hangisini yedirmek istersen!”
“Hangi elbiseleri giymek dilersin?”
“Hangisini giydirmeyi arzu edersen!”
“Evimin neresinde kalmayı arzularsın?”
“Nerede oturmamı uygun bulursan!”
“Ne gibi işleri görmeyi arzu edersin?”
“Neyi yapmamı dilersen?”
Efendi ağlamaya başlayarak:
“Ben de efendime, Rabb’ime karşı senin gibi olsaydım, saadeti bulurdum.” dedi.
Bunun üzerine köle dedi ki:
“Efendim, bir kula, sahibinin emri dışında bir istek ve talepte bulunmak yakışır mı?”
Efendi düşündü ve:
“Seni Allah için azat ediyorum.” deyip onu azat etti.
Her kimin ki, kalbi irfan duygusuyla dolar, onun için irade, istek ve dilek kalmaz.
Ve o şöyle der:
“İstek sahibi olmak neme gerek?”
🌸
Şüphesiz o kulların halka yönelen bir tarafı da vardır, ama onlar, daha ziyade Hakk'a yakındır. Onlar paktır. Halka dönmelerinin bir sebebi de gerek kendilerine gerekse başkalarına Allah için iyiliği anlatmaktır. Onlar büyük zâtlardır. Yaptığınız her işi bilirler. Onlardan saklı hiçbir şey yapmanız kabil değildir. Onlar bazen hatırınızdan geçeni söylerler. Evinizde, onlardan saklı cereyan eden hâdiseleri anlatırlar.
Akıllı ol; sonra sana yazık olur. Cahil hâlinle Allah yolcularına zahmet verme. Şahsına göre ahkâm çıkarır, sonra halka karşı konuşursun. Bu o kadar kolay iş değil. Zahir ve bâtın hükümlerini özüne kaplamış olman lâzım. Sonra her şeye karşı bir gına duyacaksın. Daha sonra halka hitap etme yetkisi için iki zaruretten biri olmalı.
O iki zaruretin biri:
Bulunduğun ülkede halka öğüt vermeye senden daha layık kimsenin bulunmayışı.
Diğer zaruret ise, kalp yönünden emir almış olmak...
Bu zaruretlerin mevcut olduğu zaman makamın yükselir, halkı Halik’a götürürsün. Helak içindesin, saf ve temiz olduğunu söylersin. Halbuki kir içindesin. Saf odur ki, içini temiz tuta. Dışı da Allah'ın Kitabı’na ve Peygamber’in sünnetine uya. Bu yolda olan kimsenin safiyeti arttıkça, vücut denizinden çıkar. İdaresini O'nun ihtiyarına bırakır.
Yersiz dileği ve isteği bırakmak, iç temizliğinden gelir. Kulun kalbi temiz olursa, Peygamber’i (s.a.v) rüyasında görür; Peygamber ona yasakları söyler ve yapılacak işleri de emreder. O kul öyle bir hâl alır ki, her yanı kalp olur.
Bünyesinden tüm olarak ayrılır; kalp âlemine geçer. Dışı bırakır, iç âleminden işlerini yürütür. Saf ve temiz olur, kötülüğü kalmaz. Zahirdeki kabuk ortadan kalkar, iç ve öz olur. Mâna yönünde Peygamber (s.a.v) ile olur. Kalbi onun önünde durur ve ondan terbiye alır. Eli Peygamber’in elinde olur.
Peygamber, ondan hitap eder. O kul Peygamber’in önünde durur. Onun nuruna perdedar olur. Kulun kalbinde olagelen hâdiseleri söküp atmak, koca dağları yerinden oynatmak kadar zordur. Bu birçok mücahedeye dayanır. Birçok darlıklara sabretmek, inen âfetlere metanetle karşı koymak icap eder.
Elinize geçmesi kabil olmayanı arama yolunu tutmayınız. Bu söylenen şeylerle amel ederseniz, size ne mutlu, işleriniz düzelir. Beyaz üzerindeki siyah noktalar gibi işleriniz açık görülür, Müslüman olursunuz. Bu söylenenleri yaparsanız, kıyamet günü kâfirler arasında değil, Müslümanlar arasında haşrolursunuz.
Bu hâl ne kadar iyidir. Cennetin içinde, hatta kapısında olmak ne iyidir. Felâket içine düşme tehlikelerini atlatmış olmanız ne iyi... Tevazu sahibi olunuz. Gönlünüz engin olsun. Tevazu yükseltir. Böbürlenmek düşürür.
Peygamber Efendimiz bu manada şöyle buyurdu:
“Bir kimse Allah için tevazu sahibi olursa, Allah onu yükseltir.”
Kalp, Hakk'ı anmaya devam ederse ona marifet, ilim, tevhid hâli, tevekkül duygusu ve Hakk'ın zâtından uzak olmama hâli verilir. Daimî zikir, dünya ve âhiretin iyiliğini getirir. Zikrin devamı için kalbin sahih olması gerek. Kalp sıhhatli olunca Hakk'ı daima anar. Ve kalbin sahibi için her yanı ve cümle âzası zikre devam eder. Gözleri uyur, fakat kalbi, Hakk'ı zikre devam eder. Bu hâl, Peygamber’den miras alan kula gelir. Bu hâli Peygamberimiz sadık ümmetine bıraktı.
Bazı büyükler, geceleri zorla uyku uyumak isterlerdi. Sebebi sorulunca derlerdi ki:
“Kalbim Rabb’imle olacak.”
Bazı büyükler de şöyle der:
“İyi uykudan alınan feyiz ve ilham, Hak tarafından bir nevi peygamberlere gelen vahye benzer.”
Bu mevzuda bir hadîs-i şerif de vardır. Kulun göz kuvveti, uyku âleminde daha iyi olur, çünkü kalp ile birleşir.
Esseyyid Abdulkâdîr Geylâni (ks)
Fethu'r-Rabbânî
0 Yorumlar